Matura ustna - teksty poetyckie

W świecie poezji

Grupa 1

Co, zdaniem artystów, wpływa na ludzki los? Odwołaj się do podanego wiersza Wisławy Szymborskiej „Seans” oraz wybranych tekstów kultury.

Wisława Szymborska, Seans

Przypadek pokazuje swoje sztuczki.
Wydobywa z rękawa kieliszek koniaku,
sadza nad nim Henryka.
Wchodzę do bistro i staję jak wryty.
Henryk to nie kto inny
jak brat męża Agnieszki,
a Agnieszka to krewna
szwagra cioci Zosi.
Zgadało się, że mamy wspólnego pradziadka.

Przestrzeń w palcach przypadku
rozwija się i zwija,
rozszerza i kurczy.
Dopiero co jak obrus,
a już jak chusteczka.
Zgadnij kogo spotkałam,
i to gdzie, w Kanadzie,
i to po ilu latach.
Myślałam, że nie żyje,
a on w mercedesie.
W samolocie do Aten.
Na stadionie w Tokio.

Przypadek obraca w rękach kalejdoskop.
Migocą w nim miliardy kolorowych szkiełek.
I raptem szkiełko Jasia
brzdęk o szkiełko Małgosi.
Wyobraź sobie, w tym samym hotelu.
Twarzą w twarz w windzie.
W sklepie z zabawkami.
Na skrzyżowaniu Szewskiej z Jagiellońską.

Przypadek jest spowity w pelerynę.
Giną w niej i odnajdują się rzeczy.
Natknąłem się niechcący.
Schyliłam się i podniosłam.
Patrzę, a to ta łyżka
z ukradzionej zastawy.
Gdyby nie bransoletka,
nie rozpoznałabym Oli,
a na ten zegar natrafiłem w Płocku.

Przypadek zagląda nam głęboko w oczy.
Głowa zaczyna ciążyć.
Opadają powieki.
Chce nam się śmiać i płakać,
bo to nie do wiary -
z czwartej B na ten okręt,
coś w tym musi być.
Chce nam się wołać,
jaki świat jest mały,
jak łatwo go pochwycić
w otwarte ramiona.
I jeszcze chwilę wypełnia nas radość
rozjaśniająca i złudna.


Grupa 2

Jakie postawy człowieka wobec życia ukazują twórcy w swoich dziełach? Odpowiedz, odwołując się do wiersza Zbigniewa Herberta „Nike, która się waha" i wybranych tekstów kultury.

Zbigniew Herbert, Nike, która się waha   

Najpiękniejsza jest Nike w momencie

kiedy się waha
prawa ręka piękna jak rozkaz
opiera się o powietrze
ale skrzydła drżą

widzi bowiem
samotnego młodzieńca
idzie długą koleiną
wojennego wozu
szarą drogą w szarym krajobrazie
skał i rzadkich krzewów jałowca

ów młodzieniec niedługo zginie
właśnie szala z jego losem
gwałtownie opada
ku ziemi

Nike ma ogromną ochotę
podejść
pocałować go w czoło

ale boi się
że on który nie zaznał
słodyczy pieszczot
poznawszy ją
mógłby uciekać jak inni
w czasie tej bitwy
więc Nike waha się
i w końcu postanawia
pozostać w pozycji
której nauczyli ją rzeźbiarze
wstydząc się bardzo tej chwili wzruszenia

rozumie dobrze
że jutro o świcie
muszą znaleźć tego chłopca
z otwartą piersią
zamkniętymi oczyma
i cierpkim obolem ojczyzny
pod drętwym językiem  

Grupa 3

Jaką wizję zaświatów możemy odnaleźć w tekstach kultury? Omów zagadnienie, odwołując się do wiersza Wisławy Szymborskiej „Nad Styksem” oraz do wybranych tekstów literackich. 

Wisława Szymborska, Nad Styksem

Alexander Litovchenko, Charon przewożący dusze przez Styks, 1861

 To Styks, duszyczko indywidualna,

Styks, duszyczko zdumiona.
Usłyszysz bas Charona w megafonach,
popchnie cię ku przystani ręka niewidzialna
nimfy, z ziemskiego przepłoszonej lasu
(wszystkie tutaj pracują od pewnego czasu).
W rzęsistych reflektorach ujrzysz każdy szczegół
żelbetonowej cembrowiny brzegu
i setki motorówek zamiast tamtej łódki
ze zbutwiałego przed wiekami drewna.
Ludzkość zwielokrotniła się i to są skutki,
duszyczko moja rzewna.
Z dużą dla krajobrazu szkodą
budynki pospiętrzały się nad wodą.
Bezkolizyjny przewóz dusz
(miliony pasażerów rok po roku)
jest nie do pomyślenia już
bez magazynów, biur i doków.
Hermes, duszyczko malownicza,
przewidzieć musi na parę lat z góry,
jakie gdzie wojny, jakie dyktatury,
a potem łodzie rezerwowe zlicza.
Na drugi brzeg przejdziesz gratis
i tylko przez sentyment do antyku
są tu skarbonki opatrzone w napis:
Uprasza się nie wrzucać nam guzików.
Wsiądziesz w sektorze sigma cztery
do łodzi tau trzydzieści.
W zaduchu innych dusz zmieścisz się, zmieścisz,
konieczność tego chce i komputery.
W Tartarze też ciasnota czeka wielka,
bo nie jest on, jak trzeba, rozciągliwy.
Spętane ruchy, pogniecione szaty,
w kapsułce Lety niecała kropelka.
Duszyczko, tylko wątpiąc w zaświaty
szersze masz perspektywy.

z tomu Wielka liczba, 1976
 
Grupa 4.

Wyjaśnij, na jakie zjawiska społeczne autorzy zwracają uwagę w swoich dziełach. Odwołaj się do wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito czyta gazetę oraz do wybranych tekstów kultury.

Zbigniew Herbert, Pan Cogito czyta gazetę

Na pierwszej stronie
meldunki o zabiciu 120 żołnierzy
wojna trwała długo
można się przyzwyczaić
tuż obok doniesienie
o sensacyjnej zbrodni
z portretem mordercy
oko Pana Cogito
przesuwa się obojętnie
po żołnierskiej hekatombie
aby zagłębić się z lubością
w opis codziennej makabry
trzydziestoletni robotnik rolny
pod wpływem nerwowej depresji
zabił swą żonę
i dwoje dzieci
podano dokładnie
przebieg morderstwa
położenie ciał
i inne szczegóły
120 poległych
daremnie szukać na mapie
zbyt wielka odległość
pokrywa ich jak dżungla
nie przemawiają do wyobraźni
jest ich za dużo
cyfra zero na końcu
przemienia ich w abstrakcję
temat do rozmyślania:
arytmetyka współczucia


Grupa 5.

Wyjaśnij, jaki sposób artyści przedstawiają w swoich dziełach obraz społeczeństwa. Odwołaj się do wiersza Czesława Miłosza Stary człowiek ogląda telewizję oraz do innych tekstów kultury.

Czesław Miłosz, Stary człowiek ogląda telewizję

Może byście jednak trochę

popłakali,

zamiast szczerzyć zęby

i fikać koziołki dla pełnej sali.

 

Do krótkiego choćby namysłu

istnieją niejakie powody,

wiem o tym nie ja jeden,

stary i białobrody.

 

Każde z was dla niepoznaki

wyprawia miny,

żeby nikt nie zgadł, że

lament w sobie nosimy.

 

Uczynki wasze nie wasze

a udawane,

tak naprawdę to chcielibyście

móc głową przebić ścianę.

 

I odlecieć daleko, na zawsze

odtąd wolni.

Nie liczyć dni uciążliwych

ani tygodni.

 

Więc niezupełnie nam się

ta ziemia podoba.

Właśnie do tego moglibyście

dobierać muzykę i słowa.